...من که از بازترین پنجره با مردم این ناحیه صحبت کردم

حرفی از جنس زمان نشنیدم

هیچ چشمی،

عاشقانه به زمین خیره نبود

کسی از دیدن یک باغچه مجذوب نشد

هیچ کس زاغچه‎ای را سر یک مزرعه جدی نگرفت...

*برگرفته از کتاب حجم سبز؛ سروده‌های سهراب سپهری

 

«... جمشید، شاه پیشدادی، روز سیزده نوروز (سیزده بدر)را در صحرای سبز و خرم خیمه و خرگاه بر پا می کند و بارعام می دهد و چندین سال متوالی این کار را انجام می دهد که در نتیجه این مراسم در ایران زمین به صورت سنت و آیین درمی آید و ایرانیان از آن پس سیزده بدر را بیرون از خانه در کنار چشمه سارها و دامن طبیعت برگزار می کنند ...». 

سیزده بدر  که امروز بنام روز طبیعت شناخته می‌شود، سیزدهمین روز فروردین ماه و از جشن های نوروزی است که دیرینه‌ای کهن دارد. قدیمی‌ترها فکر میکردند که در روز سیزده بدر باید برای راندن نحسی از خانه بیرون روند و نحسی را در طبیعت به در کنند. اما باید به این موضوع توجه داشت که در فرهنگ ایرانی، هیچ یک از روزهای سال «نحس» و «بدیمن» یا «شوم» شمرده نشده، بلکه چنانچه می دانیم هر یک از روزهای هفته و ماه نام هایی زیبا و در ارتباط با یکی از مظاهر طبیعت یا ایزدان داشته و دارند، روز طبیعت (سیزده‌به‌در) نیز سنت ایرانیان باستان به مناسبت پیروزی ایزد باران بر دیو خشکسالی اَپوش است.  اما پس از نفوذ فرهنگ اروپایی در زمان حکومت صفویان که در این فرهنگ عدد 13 را نحس می دانستند، این باور در برخی از ایرانیان بوجود آمد. اما سیزده بدر ، جشن واقعی بهار و بدرقه نوروز است. طراوت و سرسبزی به طبیعت بازگشته و طبیعت نیز مردم را به سوی خود می‌خواند. طبیعتی که بزرگترین معلم هستی است. طبیعت همواره الهام‌بخش بسیاری از علوم بویژه در حوزه کار و کسب بوده است و انسان توانسته‌ با استخراج و تفسیر پدیده‌های طبیعی به دستاوردهای بسیاری دست یابد. اصل پاکیزگی محیط،  اصل در جریان حرکت کردن، اصل کوچ، و اصل همزیستی شاید مهمترین اصول یادگیری از طبیعت در کار و کسب باشند.

 

طبیعت به مثابه یک آزمایشگاه علوم بسیار پیشرفته و مجهز است و امروزه دانشمندان و محققان به‌ویژه پژوهشگران فعال در حوزه‌های مرتبط با کسب‌وکار و مدیریت به دنبال رویکردهای الهام از طبیعت هستند. برای نمونه الهام گرفتن از طبیعت مهمترین نکته در فناوری نانو است. محققان نانوتکنولوژي توانسته‌اند با الهام‌گیری از برگ گل‌های نیلوفر آبی به فناوری ساخت لباسهای ضدلک دست‌یابند و یا با الهام از ساختار محکم تارهای عنکبوت سازه‌های مستحکمی را ساخته‌اند. مرغان ماهیخوار که می‌توانند به راحتی در هوا شیرجه بزنند، الگوی ساخت قطار فوق سریع ژاپنی شدند که حدود 320 کیلومتر در ساعت سرعت دارد. مهندسان توانسته‌اند با الهام‌گیری از ساختار بدن و پوست انسان، بتن‌های خود‌ترمیم بسازند. این بتن‌ها به مرور زمان دچار فرسایش و آسیب نمی‌شوند و الیاف فیبری و یون‌های کلسیم به کار رفته در آن، بتن را به ارگانی نیمه‌زنده مبدل کرده است که قادر است ترک‌ها و شکستگی‌های خود را ترمیم کند. معماران آفریقایی با الگوگیری از لانه تپه‌ای شکل موریانه‌ها و مورچه‌ها و ساختار بسیار پیچیده آن در تهویه هوای درونی لانه‌، توانسته‌اند یک مرکز خرید شگفت‌انگیز را طراحی کنند که با مصرف بهینه انرژی به محیط زیست انسان کمک می‌کند.

 هرچند که دگرگونی‌های صنعتی و شغلی موجب شده که خانواده ها در عین حال که استقبال بیشتری نسبت به روآوردن به طبیعت و طبیعت گردی دارند ، اما سال به سال مجبور به پیمودن راه بیشتری برای یافتن سبزه و کشتزار جهت گذران سیزده بدر هستند. چون رفته رفته استفاده بی‌رویه و نابجای انسان از طبیعت باعث نابودی آن شده است. برای اندیشیدن به محیط زیست، مسوولیت پذیری بهترین و مهمترین ویژگی است. در چنین شرایطی است که بازاریابی نیز به نوبه خود میکوشد سهمی در احیای مسئولیتهای اجتماعی ایفا کند. در حال حاضر بازاریابی براساس ملاحظات اجتماعی و محیطی یکی از مهمترین ‌ فعالیتهای شرکتها شده است. بازاریابی اجتماعی با بکار بستن اصول بازاریابی تجاری، علمی نوین است که می‌کوشد اهداف و مقاصد اجتماعی را تحقق بخشد. برخلاف بازاریابی تجاری که هدف از آن حداکثرسازی منافع اقتصادی است، بازاریابی اجتماعی هدفی والاتر و انسانی‌تر را دنبال می‌کند و می‌کوشد تا منافع حداکثری اجتماع را مدنظر قرار دهد و به افزایش راندمان فعالیت‌های اجتماعی اهتمام ورزد.

کارشناسان بر این باورند که هر محصولی علت اجتماعی خاصی دارد. از نخستین سالهای دهه 80 بازاریابی بر اساس ملاحظات اجتماعی و محیطی شهرت زیادی یافته است و اصطلاحاتی نظیر بازاریابی سبز نیز با توجه به آنکه تمامی مصرف کنندگان چه فردی و چه صنعتی در مورد محیط زیست آگاهتر و علاقمندتر شده‌اند، در این سالها متداول گشته است. پس به منظور حصول اطمینان از موفقیت، بازاریابان و محصولاتشان باید همراه و هماهنگ با جامعه تغییر یابند. 

در مطالعه‌ای که در سال 1992 در 16 کشور توسط «اتمن» انجام گرفت بیش از 50درصد مصرف کنندگان در هر کشور بیان کردند که نسبت به محیط زیست علاقه مند و دلواپس شده‌اند. همچنین در مطالعه‌ای که در سال 1994 در استرالیا انجام شد، نتایج نشان داد که 84درصد افراد معتقد بودند که در برابر محیط مسئول هستند. این افراد بیان کردند که رفتارشان را که شامل رفتار خرید است به خاطر مسائل محیطی اصلاح کرده‌اند. 

کاتلر اشاره میکند که مسئله حفظ محیط زیست باعث شده است که مصرف کنندگان درباره محصولاتی که می‌خرند بازاندیشی کنند. امروزه بسیاری از مصرف کنندگان این آمادگی را دارند که برای حمایت واقعی از محیط زیست برای محصولاتی که استانداردهای محیطی را رعایت می‌کنند مبلغ بیشتری پرداخت کنند.

در ادامه این یادداشت روندهای زیست‌محیطی که آینده کار و کسب را تحت تاثیر قرار خواهد داد و همچنین کارکردهای اقتصادی آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.

روندهای سبز

روند نخست: طلای سیاه دیگربار روسفید میشود

عرضه بیش از حد نفت به بازارهای جهانی در چند ماه گذشته موجب سقوط کم‌سابقه قیمت نفت شده است و به گفته کارشناسان، افزایش قابل توجه تولید نفت شیل آمریکا و خودداری عربستان از کاهش عرضه به بازارهای جهانی‌ از جمله دلایل اصلی اضافه تولید نفت است. اما پیش‌بینیها نشان میدهد در بلندمدت این وضعیت پابرجا نخواهد بود. بطور مثال دبیر کل اوپک از احتمال صعود بهای نفت به بالای ٢٠٠ دلار در هر بشکه به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در تولید خبر داده است.با بهبود دورنمای کلی اقتصاد جهانی و بازگشت تولید به وضعیت بهینه، قیمتهای نفت نیز بالا خواهد رفت.با بالارفتن قیمت سوخت، مصرف‌کنندگان به محصولات جایگزین روی‌ می‌آورند. چرا که بالارفتن بهای سوختهای فسیلی، ضرورت صرفه‌جویی در مصرف سوخت را ایجاب می‌کند. خودروهای برقی، و خودروهای کوچک و هیبریدی حاکم بلامنازع خیابانها خواهند بود. 

روند دوم: جنگ آب سرخواهد گرفت

یکی از مهمترین مسائل تاریخ اجتماعی، فهم رابطه میان جوامع انسانی و منابع طبیعی آنهاست. پیدایش، تحول و حتی افول تمدن ها، عمیقا متاثر نوع مواجهه آنها با منابع طبیعی‌شان است. بيش از 45 درصد از خشکي هاي زمين و 60 درصد از کل آب هاي شيرين اين کره خاکي، توسط 276 حوضه آبريز مشترک بين المللي پوشانده شده است که بين حدود 148 کشور دنيا مشترک هستند. زندگي نزديک به 40 درصد از مردم دنيا به اين رودخانه هاي بين المللي و منابع آب مشترک وابسته است. کمبود منابع آب، صنعتي شدن جوامع، افزايش مصرف سرانه و چالش تغيير اقليم سبب شده که رقابت ها بر سر بهره برداري بيشتر از اين منابع مشترک به طور چشم گيري افزايش يابد.از آنجايي که آب برخلاف نفت هيچ جايگزيني ندارد، لذا برخي از تحليل گران پيش بيني کرده اند که جنگ در قرن آينده، به ويژه در خاورميانه، نه بر سر ذخاير نفت بلکه بر سر منابع آب خواهد بود. تا کنون تنش ها و درگيري هاي مختلفي بر سر منابع آب در قرن گذشته به ثبت رسيده است. گلدمن سَکس، آب را "نفتِ قرن آینده" نامیده است.

اقتصاد میتواند بدون زغال سنگ و حتی نفت به حیات خود ادامه دهد، اما بدون آب هرگز. آب در آینده‌ای نزدیک به قیمت واقعی خود دست خواهد یافت و در این میان صنایعی که بیشترین وابستگی را به آب دارند در معرض خطر بیشتری خواهند بود. روشن است که کار و کسبهایی که در زمینه حفظ، ذخیره و بازیابی آب مصرفی فعالیت داشته باشند، در آینده میدان‌دار اقتصاد خواهند بود.

روند سوم: انرژی پاک میشود

دسترسی كشورهای درحال توسعه به انواع منابع جدید انرژی، برای توسعه اقتصادی آنها اهمیت اساسی دارد و پژوهش های جدید نشان داده كه بین سطح توسعه یك كشور و میزان مصرف انرژی آن، رابطه مستقیمی برقرار است. با توجه به ذخایر محدود انرژی فسیلی و افزایش سطح مصرف انرژی در جهان فعلی، دیگر نمی توان به منابع موجود انرژی متكی بود. در این میان، با توجه به گستردگی نگرانی ها از آلودگی های زیست محیطی، در چند سال اخیر توجه بسیار زیادی به موضوع به کارگیری انرژی های پاک و تجدید پذیر در تولید انرژی شده است. انواعی از انرژی  که منبع تولید آن نوع انرژی، بر خلاف انرژی‌های تجدیدناپذیر (فسیلی)، قابلیت آن را دارد که توسط طبیعت در یک بازه زمانی کوتاه مجدداً به وجود آمده یا به عبارتی تجدید شود.

امروزه کشورهای توسعه یافته سرمایه‌گذاریهای کلانی در خصوص انرژیهای پاک انجام میدهند، بطور مثال تا سال 2020 بیش از 20 درصد از برق مصرفی شهروندان آمریکایی از طریق انرژیهای پاک نظیر، انرژی آبی (نیروی برق‌آبی)، انرژی بادی، انرژی خورشیدی، انرژی زمین‌گرمایی، انرژی زیست توده، و انرژی امواج و جزر و مد تامین خواهد شد.

روند چهارم: تفکر سبز

کار و کسبهای سبز، هم به جامعه در سود دهی خود فکر می‌کنند و هم به سهامداران و هم سود عملیاتی خود. تفکر سبز یکی از مهم‌ترین اصول برای حرکت به سمت کار و کسب سبز است.  کارمندان و مدیران دارای تفکر سبز، نگاه سبز محور به جامعه و تولید و خدمات خود داشته و خروجی خدمات و تولیداتش، سبز و طرفدار محیط زیست است. کارآفرینان حامی محیط زیست یا اصطلاحاً Ecopreneur ها برندگان اقتصاد آینده و ثروت‌افرینان آینده هستند. آن ها تلاش می کنند تا محصولات و خدمات خود را مبتنی بر الزامات زیست محیطی، استانداردهای بین المللی، قواعد بهداشت ایمنی و حرفه ای کارگران و حمایت از مدیریت اتلاف راهبری کنند و کار ایجاد کنند. 

روند پنجم: پیشگیری بهتر از درمان

پیشگیری نوعی اندیشه سیستماتیک، خلاق و هوشمندانه است که بر اساس پیش بینی آینده و انتخاب کم عارضه ترین و پرمنفعت ترین هدف و بر مبنای شرافت انسانی و عدالت اجتماعی مداخله و اقدام می نماید. تولید محصولات ارگانیک و ارائه خدمات پیشگیرانه؛ همسو با شعار "پیشگیری و بهداشت، بهتر از درمان است.

لذا صنایعی که بتوانند در زمینه امور پیشگیرانه فعالیت کنند، رونق خواهند گرفت. باشگاههای ورزشی و دهکده‌های سلامتی، صنایع بیمه، گردشگری سلامت و طب سنتی، و کشت‌و‌صنعت ارگانیک و فروشگاههای تخصصی محصولات ارگانیک از آن جمله هستند.

روند ششم: جهان مسطح است!

توماس فریدمن ستون نویس نیویورک تایمز کتاب جهان مسطح است را در سال 2005 برای اولین بار منتشر کرد. «جهان مسطح است» روایت منحصر به فرد و متفاوتی از جهان امروز را نقل می کند که حاوی هشدارهایی برای کشورهای در حال توسعه و همچنین پیشرفته است. از دیدگاه فریدمن که نسبت به توسعه فناوری بسیار ذوق‌زده است، مسطح بودن همان متصل بودن است، به معنای کاهش موانع تجاری، فرهنگی و سیاسی برای ساکنان کره زمین. امروزه رقابت جنبه‌ای جهانی به خود گرفته است. تولیدگران محلی فقط با همسایگان خود در رقابت نیستند، بلکه رقیب آنها میتواند در آن سوی دنیا باشد. دغدغه اصلی فریدمن اما به مسائل زیست محیطی مرتبط است.  او به ضرورت تشکیل جبهه ای در عصر دنیای مسطح اشاره دارد که متشکل از سه گروه زیر باشد :

طرفداران محیط زیست ، که از کاهش سوختهای فسیلی بعنوان تغییرات اقلیمی دفاع می کنند ؛ مبلغان مذهبی که خواهان حفاظت از زمین سبز خداوند و مخلوقات او هستند و ژئواستراتژیستهایی که درصد کاهش وابستگی به نفت خام هستند ، به دلیل کاستن از نفعی که به برخی از دولت های معارض می رساند .

او تاکید زیادی بر حفظ محیط زیست و الگوسازی در این زمینه دارد. بطور مثال از نظر وی بهترین کاری که در آمریکا برای ترغیب چین به حفاظت بیشتر از محیط زیست می توان انجام دادالگوسازی برای این کشور با تغییر الگوهای مصرف شهروندان مصرف گرای آمریکایی است. از نظر او به این ترتیب ما اعتبار لازم را برای قرار گرفتن در جایگاه موعظه دیگران کسب خواهیم کرد. از نظر او کشورهای در حال توسعه و بویژه چشم‌بادامی‌ها که نقش زیادی در تخریب محیط زیست دارند آینده روشنی نخواهند داشت. جوانان چینی احساس بی عدالتی می کنند . آنان می گویند آمریکا 150 سال رشد کثیف داشته است و حالا نوبت ماست. اما این شکل از تفکر در اینده کار و کسب جایگاهی نخواهد داشت. پس پیش بسوی جهان سبز و آشتی دوباره با طبیعت. 13 بدرتان سبزتر از همیشه.

 

 

سبز باشید