اقتصاد، تاثیر بسزایی بر کیفیت زندگی ما دارد و آنان که با نظریات بدیع خود به اقتصاد سمت و سو داده اند نیز از تاثیرگذارترین اقشار جامعه بشری در طول تاریخ هستند که توانسته اند تا سال ها پس از مرگشان، همچنان بر روابط بشر اثرگذار باشند. در غیاب اقتصاد و دانشمندان علوم اقتصادی، تمام منابع اتلاف میشد و ظلم و بی عدالتی سیطره بیشتری می یافت چرا که اقتصاد علم کمیابی و تخصیص بهینه منابع است. به علاوه اقتصاد مادر بسیاری از علوم، جمله بازاریابی است. درواقع فیلیپ کاتلر پدر علم بازاریابی نوین، بازاریابی را شناخت امیال ارضاء نشده و ارضا کردن آن می داند. پس با این اوصاف بازاریابی را میتوان انجام سلسله فرآیندهایی دانست که منجر به شناخت از بازار و سپس برنامه ریزی برای پر کردن خلاء های تقاضا در آن میشود. از دیگرسو، اقتصاددانان به بررسی وضعیت عرضه و تقاضا میپردازند. با این مقدمه، در ادامه تعدادی از برجسته ترین اقتصاددانان  تاریخ و نظریات ایشان را مرور می کنیم:
1-    آدام اسمیت – 1723 تا 1790
آدام اسمیت چهره ای آشنا برای غربی هاست و آنها هر روز با تصاویر چاپ شده از او روی اسکناس های 20 دلاری سروکار دارند. این دانشمند و فیلسوف اسکاتلندی تبار در 14 سالگی تحصیل در دانشگاه گلاسکو را آغاز کرد و به زودی به یکی از پیشگامان اقتصاد سیاسی بدل شد. از وی امروز به عنوان پدر اقتصاد مدرن یاد می شود که شهره عمده اش به واسطه کتاب ثروت ملل است که در آن از اقتصاد آزاد، بازار رقابتی و اخلاقی بودن شرکت های خصوصی نوشته است. این کتاب همچنان مرجعی قابل اعتماد در تدوین سیاست های اقتصادی به شمار می رود. در واقع، کتاب ثروت ملل یکی از مهم ترین کتاب های نوشته شده ی اقتصادی است که توسط آدام اسمیت در 5 جلد عرضه گردید  که البته همه ی مبانی آن را نمیتوان تایید کرد. ثروت ملل اساس و پایه ی اقتصاد سیاسی است ، اقتصادی که نکاتی را به حکومت ها برای ایجاد نظم و برنامه ریزی در سیستم اقتصادی کلان جامعه آموزش می دهد . ثروت ملل را برخی از اقتصاددانان پایه گذار اقتصاد سرمایه داری و پایه ی تبدیل اقتصاد های فئودالی ( ارباب و رعیتی ) و مرکانتیلیستی ( بازار بسته ) به سرمایه داری می دانند که اقتصاد سرمایه داری سعی کرده که این معایب را در خود نداشته باشد لکن اکنون این اقتصاد با موارد دیگر مهمی همچون ربا و تبعیض و ... دست و پنجه نرم می کند که مثل خوره اقتصاد را نابود می کند.
آدام اسمیت در این کتاب درخصوص تقسیم کار، پول، ارزش و قیمت، توزیع درامد، تراکم سرمایه و توسعه، و نقش دولت و نظام سیاسی صحبت میکند. بطور مثال او در باب تقسیم کار معتقد است، برای تقسیم کار باید مهارت افراد در نظر گرفته شده و بر این مبنا کارها تقسیم شود . برای مثال در صنعت ساده ی سنجاق سازی ، آدام اسمیت معتقد است هجده فعالیت گوناگون انجام میشود که هریک از کارها براساس مهارت باید برعهده ی کارگر مستقلی قرار گیرد ، حتی به این جزئی باید کار تقسیم شود .  آدام اسمیت برای نمونه می گوید که کارهایی که در یک جامعه بدوی به دست یک نفر انجام می شود ، در کشورهای صنعتی  معمولا توسط چند نفر انجام می شود ، زیرا براساس مهارت تقسیم کار شده اند و این مسئله اثر مهمی در بهره وری دارد . آدام اسمیت به علاوه مدافع تولید داخلی و کارآفرینی است. از او جمله ای تاثیر گذار به یادگار مانده که می گوید، تراژدی غمبار در خصوص فقرا این است که فقر در آرزوهای آنان ریشه دوانده.
2-    کارل مارکس – 1818 تا 1883
عمده شهرت مارکس مرهون دفاع سرسختانه و انقلاب گونه او از کمونیسم است. مارکس به علاوه یک اقتصاددان کلاسیک محسوب می شود. نظریات او اساسا پیش بینی می کند که نظام سرمایه داری به نوسانات و بحران های اقتصادی می انجامد. و البته شکست های سنگین اقتصاد مبتنی بر کاپیتالیسم و بروز بحران های عمیق طی این سال ها نشان داد که تئوری های مارکس تا حدودی درست هستند. انتشار کتاب مانیفست کمونیست اثر مارکس، تاثیر شایان توجهی بر حرکت جنبش کمونیسم در قرن بیستم داشت و دورنمای آن دوران را شکل داد. از دیدگاه مارکس، تاریخ همه جوامع تاکنون، تاریخ مبارزه طبقاتی بوده است. مارکس اعتقاد داشت که همه چیز پول است  چرا که انسان پیش از آنکه به سیاست، علم، هنر،.... بپردازد، مجبور است شکمش را پر کند. لذا در کانون نظریه مارکس این ایده قرار دارد که سازمان اقتصادی جامعه مهم ترین سطح سازمان اجتماعی و عامل اصلی موثر در حیات سیاسی و اجتماعی و فکری  جامعه است. از دیدگاه او باید با انقلاب طبقه کارگر جهان، طبقه بورژوا یا صاحبان سرمایه سرنگون شوند و جامعه بدون طبقه ایجاد شود. در این نظام هرکس به اندازه توانش کار و به اندازه نیازش مصرف می کند.
3-    جان مینارد کینز – 1883 تا 1946
این اقتصاددان انگلیسی که ناجی نظام سرمایه داری به شمار می رود اعتقاد داشت که این کارآفرینی است که سازنده است و دارایی های دنیا را افزایش می دهد. اگر کارآفرین بیدار باشد، ثروت انباشته می شو و اگر کارآفرین بخوابد، ثروت افت می یابد. او البته مدافع رویکرد اقتصاد آزاد و سپردن اقتصاد به نیروهای بازار بود. او باور داشت که دولت باید برای رسیدن به حالت اشتغال کامل در اقتصاد دخالت کند. بنابراین کینز مخالف این دیدگاه رایج بود که بازارهای آزاد به شکل خودکار موجب ایجاد استغال کامل می شوند. بنابراین او دخالت دولت در طول چرخه های رشد و یا سقوط را ضروری می دانست.
لذا اقتصاد کینزی از سیاست گذاری فعال دولت در بخش عمومی حمایت می کند که این سیاست گذاری ها شامل سیاست های پولی و ارزی توسط بانک های مرکزی و یا سیاست های مالی حکومت که به پایدارسازی چرخه تجارت و کنترل بروز بحران انجام می شود است.کینز یک اقتصاددان پیچیده و نواندیش بود که از نظرش، دشواری نه دریافتن ایده های جدید، بلکه فرار از ایده های قدیمی است.

ادامه این بخش را فردا بخوانیم...

سبز باشید