هفت‌خوان مدیریت انتقادات در محل کار
انتقاد همانند ترنم باران، باید آنقدر نرم باشد، تا بدون خراب کردن ریشه‌ها، درختی تنومند و بارور ایجاد کند. *ناشناس
یک انتقاد سازنده، موهبتی بی مثال است.اساساً آیا چگونه می‌توان بدون دانستن نقاط قوت وضعف خویش، خود را ارتقا داد و بر خویش مدیریت کرد؟ البته سازندگی پیش‌فرض یک انتقاد صحیح است و انتقاد بی‌پشتوانه به منزله نق‌زنی است.
انتقاد سازنده ابزاری کارآمد برای ایجاد روابط مستحکم، انگیزش، یادگیری، توسعه مهارتهای فردی، بهبود نقاط قوت و روشی برای تبادل اطلاعات است. یک انتقاد سازنده باید دوستانه، با هدف بهبود، دارای اهداف بلندمدت و راهبردی ، مثبت نگرانه و انگیزشی باشد، چرا که نق‌زنی و انتقادات ضعیف موجب تضعیف سازمان می‌شود. قبل از ایراد انتقاد، به میزان عملی بودن آن، تامین منافع سازمان و معیارهای بیان آن توجه کنیم. درجهان امروز، نمی‌توان منکر نقش احساسات، قضاوت‌ها و افکار انسانها در توسعه و بالندگی سازمان شد. همین امر موجب پررنگ شدن اهمیت هم‌اندیشی‌های سازنده در میان کارکنان شده است. نقد سازنده، جوامع سازمانی را به سوی شاهراه تعالی و پیشرفت سوق می‌دهد، حال‌آنکه انتقادات و نق‌زنی‌های منفی‌گرایانه موجب تعارضات غیر سازنده و پرخاشگری‌های سازمانی خواهد شد. تعارضات فرسایشی در دل سازمان، نتیجه‌ای جز سست‌شدن انگیزه‌ها و انحراف از چشم‌انداز سازمان نخواهد داشت. با این وجود انتقاد جزء لانیفک تمامی مشاغل است، چه در کسوت مدیر ارشد باشیم و چه به عنوان کارمندی جزء در سازمان مشغول خدمت باشیم، باید خود را آماده‌ی پذیرش و پردازش انتقادات سازنده کنیم. هیچ یک از ما نمی‌توانیم در آن واحد هم کاری انحام دهیم و هم درحین انجام آن کار، خود را مشاهده و ارزیابی دقیق کنیم. انتقاد سازنده رابطه‌ای دو سویه و مبتنی بر اندیشه باز، سعدصدر و کلامی سپاسگزار و حق شناس است، که عزمی راسخ برای خود ارتقایی بوجود می‌آورد. انتقاد واقعی، عاری از هر گونه احساسات شخصی، لحن تمسخرآمیز، سرزنش و احساسات برتری جویی است و آمیخته با صداقت و خیر خواهی است.
بسیاری از افراد وقتی که در مظان اتهام قرار می‌گیرند، حالت تدافعی به خود گرفته و گاه دلخور می‌شوند. البته در بسیاری از موارد، محیط کار فاقد فرهنگ بازخورد است و کارکنان نیاموخته‌اند که چگونه به شیوه‌ای سازنده نقد کنند و نقدپذیر باشند. در واقع دریافت یا ارائه سازنده بازخوردها، مهارتی حیاتی در سازمان است که نیازمند تمرین فراوان است.
روزنامه‌ی مشهور لوفیگارو بیش از یک قرن است که جمله‌ای از یک ژورنالیست مشهور را در پیشانی روزنامه‌ی خود به یدک می‌کشد: "مادامی که انتقادی در کار نباشد، ستایشی ارزشمند نیز وجود نخواهد داشت." این عبارت بیانگر آن است که انتقاد امروزه بخش مهمی از آزادی بیان به ویژه در داخل سازمانها است. انتقاد سازنده از کم و کاست‌ها، موجب اصلاح اشتباهات و پیشبرد اهداف می‌شود و از کجروی‌ها جلوگیری می‌کند. با این اوصاف به نظر شما چگونه می‌توان به شیوه‌ای اصولی انتقادات سازنده را مدیریت و آنها را در راستای ارتقای خود و پیشبرد اهداف سازمان به کار بست؟
در ادامه مطلب راهکارهایی 7 گانه برای مدیریت صحیح انتقادات مورد بررسی قرار می‌گیرد:
1- گوش بسپاریم
به نجواهای هر چند آرام محیط پیرموان خود گوش دهیم. گفته‌ها را به صورت تمام و کمال بشنویم و در صورت لزوم برای درک بیشتر و روشن‌تر شدن ابعاد انتقاد، سوال مطرح کنیم.
به مثال زیر توجه کنیم:
" گفته‌های مدیر خود را تصریح کردم، اینگونه او پی برد که واقعا به حرفهایش گوش می‌دهم و از آنجا که رئیسم دوست دارد به دیگران بیاموزد و انسانی بسیار دقیق و جزئی‌نگر است، از او خواستم تا راه را از چاه نشانم دهد و راهکارهایی برای چگونگی انجام بهتر امور به من پیشنهاد کند. صحبت را با پرسش در مورد وظایفی که به خوبی انجام می‌دهم خاتمه دادم، اینگونه نقاط قوت خود را هم به خود و هم به او یادآور شده‌ام و حال با انگیزه بالاتری می‌توانم به پیشبرد اهداف سازمان کمک کنم . به علاوه با گوش سپردن به گفته‌های دلسوازنه رئیس خود ، خیال او را آسوده می‌کنم که می‌تواند مسئولیت‌های بیشتری را به من بسپارد."
نمونه بالا، مثال نسبتاً خوبی در خصوص اهمیت گوش دادن و استقبال از انتقادات سازنده بود. به هر ترتیب فارغ از اینکه درچه شغلی هستیم، هر کاری انتقاداتی در پی دارد و آنچه اهمیت دارد. استقبال از انتقادات سازنده با روی‌گشاده و روحیه‌ای مثبت و استفاده از این انتقادات در جهت بهبود کار خود است. انتقاد در بردارنده‌ی مفهوم ارزیابی است و اطلاعاتی است که موجب رشد شخصی و حرفه‌ای می‌شود.
2- نیت خیرخواهانه افراد را بپذیریم
افراد نیت خیرخواهانه دارند، مگر آنکه خلاف آن ثابت شود. انتقادات سازنده می‌بایست در پوشش پیشنهاد و برحسب اهداف مشترک مطرح شوند. انتقادات سازنده و پرهیز از اشکال‌تراشی و خرده گیری بیجا، شوق ارایه کاری بهتر و دقیق‌تر را ایجاد می‌کند. وجود احساس رقابت در بدنه سازمان گاه موجب می‌شود که انتقادات سازنده را نیز نوعی حمله به خود و ترور شخصیتی تلقی کنیم، اما به واقع هنر انتقاد سازنده در شکوفا کردن شایستگی‌های فردی و سازمانی است و می‌تواند در تحقق بهینه و سریع اهداف مفید واقع شود. پس زمانی که با انتقادی روبرو می‌شویم، از آن به عنوان ابزاری برای اصلاح خود و پیشرفت بهره ببریم و از واکنش‌های غیر حرفه‌ای بپرهیزیم. روان‌شناسان تاکید دارند که افراد متخصص و زبده یاد گرفته‌اند که به انتقادات با دیدی متفاوت از دیگر افراد نگاه کنند و انتقاد را به عنوان فرصتی کم‌نظیر برای بالندگی خود در نظر گیرند. به انتقادات سازنده خوشآمد گوییم و حتی به دنبال مشاورانی دلسوز باشیم که به طور پیوسته ما را در بوته‌ی انتقاد و پیشنهاد قرار دهند.
ادامه این مطلب را در کتاب "40 گفتار پیرامون ارتقای مهارتهای مشتری نوازی" بخوانید.
سبزباشید